Η επομένη ημέρα μετά το έμφραγμα. πως είναι η ζωή του εμφραγματία;

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΙΧΤΕΡ, MD, FESC, FAHA
Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Ευρωκλινικής Αθηνών.
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Λιπιδιολογίας, Αθηροσκλήρυνσης κ Αγγειακής Νόσου

Ο κύριος Γ. πέρασε μία πολύ δύσκολη ημέρα. Η επιχείρηση αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Είναι 55 ετών, καπνιστής, δεν έχει πολύ καλές σχέσεις με τους γιατρούς και εκτός από το έντονο άγχος αυτής της εποχής αισθάνεται πολύ καλά. Έφαγε αρκετά το βράδυ, κάπνισε λίγο παραπάνω, τσακώθηκε με τη γυναίκα του για κάτι ανούσιο και έπεσε για ύπνο. Ένας δυνατός πόνος τον ξυπνάει όμως τα ξημερώματα. Ξεκινάει από το στήθος και επεκτείνεται στο λαιμό σαν ένα χέρι που τον σφίγγει δυνατά και δεν τον αφήνει να ανασάνει. Λίγο τα όσα έχει διαβάσει στις εφημερίδες, λίγο οι περιγραφές φίλων του τον κάνουν να καταλάβει ότι είναι πιθανό να έπαθε έμφραγμα. Η πορεία γνωστή. Τηλέφωνο στο 166, ασθενοφόρο, μονάδα εντατικής φροντίδας, αιμοδυναμικό εργαστήριο και 5 μέρες μετά οι γιατροί του λένε ότι είναι έτοιμος να πάει σπίτι. Και μετά; Πως είναι η επόμενη ημέρα: Τι πρέπει να αλλάξει: Τι και πότε μπορεί να κάνει:

Αυτά είναι τα κλασσικά ερωτήματα κάθε εμφραγματία που ετοιμάζεται να επιστρέψει στη καθημερινότητα του. Το σοκ του εμφράγματος απομακρύνθηκε, η ανάσα του θανάτου έφυγε από κοντά του και πρέπει να επιστρέψει στη προηγούμενη ζωή του.
Ας δούμε λίγο τους βασικούς κανόνες επαναφοράς ενός εμφραγματία. Επειδή βέβαια κάθε ασθενής είναι διαφορετικός να τονίσω ότι οι παρακάτω γενικές οδηγίες αναφέρονται σε έναν ανεπίπλεκτο εμφραγματία, που υπέστη επιτυχή αγγειοπλαστική μετά το έμφραγμα. Σε πιο πολύπλοκες περιπτώσεις ορισμένα δεδομένα αλλάζουν. Ακόμη έχει σημασία να θυμόμαστε ότι η πιο κρίσιμη μετά το έμφραγμα περίοδος όπου εμφανίζεται η πλειοψηφία των επιπλοκών είναι ο πρώτος μήνας, η εποχή όπου η μυοκαρδιακή ουλή επουλώνεται και είναι ακόμα επιρρεπής σε αρρυθμίες και επιπλοκές.

1. Κάπνισμα: Είναι η ιδανική ψυχολογικά εποχή για να διακόψετε όσοι καπνίζετε. Έχει φανεί ότι ενώ τα ποσοστά διακοπής του καπνίσματος είναι πολύ χαμηλά στο γενικό πληθυσμό, στους εμφραγματίες το ποσοστό αυτό γίνεται αρκετά υψηλό λόγω της έντονης επιθυμίας του εμφραγματία να αλλάξει ζωή και να μην το ξαναπάθει. Το κάπνισμα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας εμφράγματος σε νεαρές ηλικίες. Στην Πανελλήνια Μελέτη Καταγραφής των Εμφραγμάτων του Μυοκαρδίου είδαμε ότι στις ηλικίες κάτω των 45 ετών το 95% των εμφραγματιών ήταν καπνιστές. Από τη στιγμή που διακόπτουμε το κάπνισμα ο κίνδυνος εμφάνισης εμφράγματος μειώνεται μετά από περίπου ένα έτος και μηδενίζεται σχεδόν φτάνοντας το κίνδυνο του μη καπνιστή στα πέντε χρόνια από τη διακοπή του καπνίσματος. Στην Ιταλία ένα χρόνο μετά την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους η εμφάνιση νέων εμφραγμάτων στη Ρώμη μειώθηκε κατά 15% περίπου.

2. ΑΣΚΗΣΗ: Η άσκηση είναι μία διαδικασία που αν μπορούσαμε οι καρδιολόγοι θα την συνταγογραφούσαμε ως φάρμακο. Πέρα από τα έμμεσα ευεργετικά της αποτελέσματα με τη μείωση της πίεσης, την απώλεια βάρους, την αύξηση της καλής χοληστερόλης (HDL), τη μείωση των τριγλυκεριδίων έχει και άμεσα ευεργετικά αποτελέσματα στο καρδιακό μυ μειώνοντας σημαντικά τις επιπλοκές και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής. Επειδή όπως προανέφερα ο πρώτος μήνας μετά το έμφραγμα είναι αυτός που περιέχει τη συντριπτική πλειοψηφία των επιπλοκών στην αρχή η άσκηση πρέπει να γίνεται σταδιακά. Αρχικά ο ασθενής με την επαναφορά στο σπίτι, εκτός αντίθετων οδηγιών από τον γιατρό του, ξεκινάει αργούς περιπάτους με στόχο σταδιακά να φτάσει να περπατάει 45 ‘ ημερησίως είτε συνεχόμενα είτε σε δύο ισόποσα διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Στόχος μας είναι η διάρκεια και όχι η ένταση της άσκησης. Ο καρδιολόγος θα πρέπει να συγκεκριμενοποιήσει την ένταση της επιτρεπόμενης άσκησης στην άμεση μετεμφραγματική περίοδο, σαν γενικό κανόνα πάντως επιθυμούμε το 50-80% της μεγίστης ανά ηλικία συχνότητας ( Αυτή βρίσκεται αφαιρώντας από το 220 την ηλικία μας) Δηλαδή ο κύριος Γ. είναι 55 ετών, άρα 220-55= 165 παλμούς μέγιστη καρδιακή συχνότητα κ το 50-80% είναι 82-132 παλμούς ανά λεπτό.

3. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ: Έχει μεγάλη σημασία κατά πόσον η εργασία είναι χειρονακτική ή όχι. Σε ασθενείς με έντονη χειρωνακτική εργασία είναι προτιμότερο να απέχουν ολόκληρο τον πρώτο μήνα από την εργασία τους. Σε όσους ασκούν εργασία γραφείου μπορούν να επιστρέψουν νωρίτερα αλλά πρέπει να είναι σε θέση να εισέλθουν σταδιακά στο εργασιακό άγχος και να μην καταπονήσουν ιδιαίτερα τον εαυτό τους. Είναι ενδιαφέρον πως ασθενείς με δική τους επιχείρηση αισθάνονται ιδιαίτερα αυξημένο άγχος όταν βρίσκονται εκτός εργασίας παρά εάν έχουν τη δυνατότητα να επιστρέψουν σε αυτήν. Σε αυτή τη περίπτωση η πρώιμη επαναφορά στην εργασία είναι επιθυμητή αρκεί να μην υπάρχουν άμεσα έντονες ευθύνες και άγχος γιατί η επακόλουθη αύξηση των κατεχολαμινών δρα ιδιαίτερα αρνητικά.

4. ΑΝΑΠΑΥΣΗ: Δε γνωρίζουμε ποιος είναι ο ιδανικός αριθμός ωρών ύπνου διότι αυτό διαφέρει πολύ ανάμεσα στους ανθρώπους. Πάντως λιγότερες από έξι ώρες ημερησίως φαίνεται να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο και μισή με μία ώρα ανάπαυση το μεσημέρι απομακρύνει τον κίνδυνο νέου εμφράγματος.

5. ΣΕΞ: ‘Ένα άλλο πολύ συνηθισμένο ερώτημα είναι πότε μπορεί κανείς να ξαναρχίσει να έχει ερωτική επαφή. Για όσους είναι παντρεμένοι ή διατηρούν μόνιμη σχέση είναι πιο εύκολο διότι φαίνεται ότι δεν υπάρχει αρνητική επίδραση της σεξουαλικής επαφής αρκεί να είναι ήπια αρχικά, όπως συστήνεται για την άσκηση. Για όσους έχουν εφήμερες ερωτικές σχέσεις είναι καλό να είναι πιο επιφυλακτικοί χρονικά και να περιμένουν να περάσει ο μήνας διότι ο κίνδυνος είναι θεωρητικά μεγαλύτερος. Έχουμε δει από μελέτες ότι σε στεφανιαίους ασθενείς οι εξωσυζυγικές σχέσεις προκαλούσαν πιο συχνά στηθάγχη ( πόνο στο στήθος) από τις συζυγικές. Οι τύψεις ή το άγχος της επίδοσης αυξάνουν τις κατεχολαμίνες και αυτό δρα αρνητικά στον ευπαθή στεφανιαίο ασθενή.

6. ΔΙΑΤΡΟΦΗ: Η διατροφή είναι ένα κεφάλαιο που απαιτεί μακροχρόνια αλλαγή για να επιφέρει αρνητικές ή θετικές επιδράσεις. Αυτό που έχει σημασία πάντως άμεσα μετά το έμφραγμα είναι η εξομάλυνση των ωρών του φαγητού, η δυνατότητα να υπάρχουν μικρά και σταθερά γεύματα με όσο το δυνατόν περισσότερη μεσογειακή επιρροή στη κουζίνα.

7. ΣΤΡΕΣ: Μολονότι είναι αδύνατο να το εξαλείψουμε από τη ζωή μας σίγουρα μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα για να το μειώσουμε. Τόσο ενδοεργασιακά όσο και ενδοοικογενειακά η ένταση δημιουργεί μακροπρόθεσμο κίνδυνο εμφράγματος. Έχει αποδειχθεί από μελέτες ότι το ποσοστό εμφραγμάτων σχετίζεται άμεσα τόσο με τη χρόνια εργασιακή πίεση όσο και με μία κακή προσωπική ζωή. Παλιά είχαμε διαπιστώσει ότι οι παντρεμένοι ζούνε περισσότερο από τους ελεύθερους. Οι νεώτερες μελέτες έδειξαν ότι αυτό ισχύει για τους παντρεμένους με καλό γάμο. Όσοι αντιμετωπίζουν συχνές συγκρούσεις στο γάμο τους έχουν υψηλότερα ποσοστά καρδιοπαθειών από τους ελεύθερους.

Η επόμενη ημέρα του εμφραγματία μπορεί να είναι πολύ όμορφη Εάν προσέξει και δεν αδιαφορήσει για αυτό που του συνέβη θα έχει μία καλύτερη και πιο υγιεινή ποιότητα ζωής χωρίς ουσιαστικά να στερηθεί κάτι από τις χαρές της ζωής ( εκτός από το κάπνισμα αν το θεωρήσει κανείς χαρά).
Όσο όμως περνάει ο καιρός από το έμφραγμα και απομακρύνεται η μνήμη του φόβου, φυσιολογικοποιείται η ζωή και όλα επανέρχονται όπως ήταν παλιά, τόσο πιο πολύ τείνουν οι εμφραγματίες να επιστρέψουν στις παλαιότερες συνήθειες τους και αυτό είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Δύο χρόνια μετά το έμφραγμα το 30% όσων έχουν διακόψει το κάπνισμα το ξαναρχίζουν δυστυχώς και ο χρόνος άσκησης μειώνεται αργά αλά σταθερά

Μεγάλη σημασία τόσο άμεσα μετά το έμφραγμα όσο και μακροπρόθεσμα παίζει το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον το οποίο πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στη φυσιολογικοποίηση της ζωής αλλά και τη μνήμη του συμβάντος ώστε να μην χαλάσουν όσες θετικές αλλαγές συνέβησαν αμέσως μετά το επεισόδιο.